سه کشف بنو: نمک‌های سدیم، ۱۴ آمینواسید و ۵ باز نوکلئوتیدی، و احتمال توازن کایرالیته

سه کشف بنو: نمک‌های سدیم، ۱۴ آمینواسید و ۵ باز نوکلئوتیدی، و احتمال توازن کایرالیته
سه کشف بنو: نمک‌های سدیم، ۱۴ آمینواسید و ۵ باز نوکلئوتیدی، و احتمال توازن کایرالیته دانش آگاهی پلی به سوی دانایی
در بررسی نمونه‌های سیارک بنو، سه یافتهٔ مهم مطرح شده است: ابتدا، شناسایی غلظت بالای نمک‌های سدیم که نشان‌دهندهٔ وجود آب در گذشتهٔ این سیارک است؛ سپس، کشف ۱۴ آمینواسید کلیدی و ۵ باز نوکلئوتیدی که بر غنای ترکیبات آلی آن دلالت دارد؛ و در نهایت، مشاهدهٔ احتمالی توازن کایرال در آمینواسیدها که می‌تواند پرسش‌های تازه‌ای دربارهٔ حیات مطرح کند.

سیارک بنو از ردهٔ سیارک‌های کربنی-کُندریتی است؛ سیارک‌هایی که در کمربند سیارک‌ها قرار دارند و بقایایی از یک جرم آسمانی بسیار کهن‌تر به‌شمار می‌روند. سیارک‌های کربنی-کُندریتی حاوی ترکیبات آلی فراوان هستند و تقریباً ۷۵ درصد از اجرام کمربند سیارک‌ها را تشکیل می‌دهند.

نکتهٔ مهم

یافته‌های امروز از نمونه‌های گردآوری‌شده توسط فضاپیمای اوسیریس‌رکس (Osiris-Rex) از سیارک بنو، هیچ اطلاعاتی دربارهٔ منشاء فرازمینی حیات در اختیار ما قرار نمی‌دهند؛ بااین‌حال، در بسیاری از وب‌سایت‌ها به‌اشتباه چنین برداشتی مطرح شده است.

یافته‌ی اول

در نمونه‌های جمع‌آوری‌شده، غلظت بالایی از نمک‌های سدیم (از جمله کربنات سدیم، سولفات سدیم، فسفات سدیم، سدیم فلوراید و سدیم کلرید ـ مطابق شکل‌های ۱ تا ۳) شناسایی شده است. این کشف، یافته‌ای جدید محسوب می‌شود و وجود نمک‌های سدیم مشابه پیش‌تر نیز در بخش‌های مختلف منظومهٔ شمسی ـ مانند حلقه‌های زحل و فواره‌های قمر انسلادوس ـ مشاهده شده است.

حضور این نمک‌های سدیم در سیارک بنو حاکی از آن است که زمانی در این سیارک آب وجود داشته و بر اثر تبخیر (ناشی از تابش پرانرژی یا فرایندهای گرمایی)، این نمک‌ها بر جای مانده‌اند. این امر نشان می‌دهد که در بسیاری از سیارک‌های مشابه ـ مانند سیارک سرس ـ ممکن است آب در زیر سطح آن‌ها موجود باشد.


یافته‌ی دوم

چهارده آمینواسید از بیست آمینواسیدی که در حیات نقش دارند، به‌همراه پنج باز نوکلئوتیدی در این نمونه‌ها شناسایی شده‌اند. نکتهٔ حائز اهمیت این است که تمامی این موارد پیش‌تر در نمونه‌های گردآوری‌شده توسط مأموریت هایابوسا از سیارک ریوگو نیز مشاهده شده بودند.

اما مهم‌ترین بخش این کشف، شناسایی غلظت بالای مولکول آمونیاک در سیارک بنو است. آمونیاک، مولکولی سبک به‌شمار می‌رود و معمولاً در هستهٔ بسیاری از دنباله‌دارها به‌وفور یافت می‌شود. احتمال دارد ـ البته تأکید می‌کنیم که این فرضیه هنوز در حد احتمال است ـ که آمونیاک و ترکیبات مشتق‌شده از آن، از منبعی بیرونی به زمین آورده شده باشند.

از سوی دیگر، وجود غلظت بالای آمونیاک در این نمونه‌ها، نظریه‌ای قدیمی را تأیید می‌کند؛ بر اساس این نظریه، سیارک بنو و جرم باستانی مادرِ آن، به‌همراه برخی دیگر از اجرام کمربند سیارک‌ها، در گذشته از نواحی دورتری از منظومهٔ شمسی ـ جایی که امروزه مبدأ بسیاری از دنباله‌دارها است ـ به موقعیت کنونی خود مهاجرت کرده‌اند. در واقع، بنو یا سیارک مادری که بنو از آن شکل گرفته، هسته‌ای مشابه دنباله‌دارها داشته است.


یافتهٔ سوم

در ارتباط با این یافته باید بسیار محتاط باشیم و هنوز برای نتیجه‌گیری نهایی زود است. ناسا در جلسه‌ای که در ۳۰ ژانویه برگزار خواهد کرد، احتمالاً توضیحات بیشتری دربارهٔ این موضوع ارائه می‌دهد. این کشف برای نخستین‌بار گزارش شده و تا تاریخ ۲۹ ژانویهٔ ۲۰۲۵ هیچ مقاله‌ای در این زمینه منتشر نشده است (در حالی که برای دو یافتهٔ پیشین، تاکنون دو مقاله به چاپ رسیده است). بنابراین، باید با تردید کاملاً علمی به این سومین مورد نگریست؛ چراکه اهمیت بالقوهٔ آن بسیار بالاست.

ما می‌دانیم که حیات در سیارهٔ ما ویژگی کایرالیته دارد. به‌عنوان نمونه، برخی مولکول‌های سازندهٔ حیات مانند آمینواسیدها کایرال هستند؛ یعنی در ساختار سه‌بعدی خود به دو صورتِ «تصویر آینه‌ای» وجود دارند که می‌توان آن‌ها را به دست راست و دست چپ تشبیه کرد. اگر بخواهیم این دو فرم آینه‌ای را روی هم منطبق کنیم، این کار امکان‌پذیر نخواهد بود؛ درست مانند دستکش دست چپ که هرگز در دست راست کامل قرار نمی‌گیرد (انگشت شست بیرون می ماند و سایر انگشتها منطبق نیستند).

هنگامی که در آزمایشگاه، یک آمینواسید کایرال فرضی (A) را تولید می‌کنیم، عموماً محصول به‌صورت مخلوطی راسمیک به دست می‌آید؛ بدین معنا که اگر ۱۰۰ گرم از این ماده را سنتز کنیم، به‌طور معمول نیمی از آن به فرم «دست راست» و نیمی دیگر به فرم «دست چپ» خواهد بود. جالب آن‌که در موجودات زنده و فرایندهای طبیعی، این توازن به‌هم می‌خورد: برای دلایلی که هنوز به‌خوبی شناخته نشده‌اند، آمینواسیدهای موجود در بدن ما (و در طبیعت) تقریباً همگی فرم دست چپ (L) دارند و فرم دست راست آن‌ها مشاهده نمی‌شود. (این پدیده برای قندهای کایرال برعکس است.)

در ۲۵ سال گذشته، وقتی نمونه‌های شهاب‌سنگیِ موجود در زمین را بررسی کردیم، همواره برتری فرم دست چپ (L) نسبت به دست راست در آمینواسیدها مشاهده شد. اگرچه فرضیه‌هایی برای توجیه این برتری مطرح شده، اما هنوز دلیل قطعی آن روشن نیست. اکنون، به نظر می‌رسد نمونه‌های سیارک بنو برای نخستین بار این الگو را نقض کرده‌اند. در آمینواسیدهای یافت‌شده از این نمونهٔ بکر و بدون آلودگی زمینی، آرایش مولکولی تقریباً به نسبت ۵۰-۵۰ میان فرم‌های دست چپ و راست گزارش شده است، که بسیار شگفت‌آور است. تمامی اعضای تیم علمی مأموریت بنو از مشاهدهٔ چنین پدیده‌ای متعجب شده‌اند و در عین حال، محتاطانه آن را بررسی می‌کنند تا از قطعیت این یافته یا احتمال خطای آزمایشگاهی اطمینان حاصل شود.